ABC ekologicznej żywności w Polsce
Grupa konsumentów sięgających po produkty oznaczone jako "bio", "eko" czy "organic" jest w Polsce całkiem liczna – według badania Polskiej Izby Żywności Ekologicznej (PIŻE) około 80% [1] konsumentów deklaruje zakupy żywności ekologicznej. Czy jednak wiemy, co właściwie kryje się za tymi hasłami i czy potrafimy rozpoznać prawdziwą żywność ekologiczną? Jak się okazuje nie zawsze mamy co do tego pewność – z badania PIŻE wynika, że tylko nieco ponad 1/4 konsumentów potrafi prawidłowo rozpoznać w sklepie żywność BIO [2]. Dlatego w tym artykule podpowiadamy, czym jest ekożywność, jak wygląda jej droga od pola do sklepu i na nasze talerze, gdzie ją kupić i jak nie dać się nabrać na marketingowe sztuczki.
Czy wytwarzanie żywności ekologicznej to produkcja rolna 2.0?
Ekologiczna żywność jest wytwarzana w certyfikowanych gospodarstwach, które spełniają normy unijnego rolnictwa ekologicznego w zakresie m.in. poszanowania środowiska naturalnego, dobrostanu zwierząt hodowlanych oraz zachowania równowagi w ekosystemie. Przepisy unijne i krajowe dotyczące ekologicznej produkcji rolnej obejmują m.in. zakaz stosowania sztucznych nawozów i pestycydów, unikanie monokultur, GMO, ograniczenie antybiotyków u zwierząt oraz wspieranie bioróżnorodności [3,4]. Każdy etap produkcji – od uprawy, przez przetwórstwo, po pakowanie – podlega regularnym, szczegółowym kontrolom. Wszystko to sprawia, że rolnictwo ekologiczne jest kosztowne, pracochłonne i przede wszystkim – wymagające więcej czasu i zasobów ludzkich.
Od pola do stołu, czyli co trzeba wiedzieć o unijnej strategii na rzecz zrównoważonego rolnictwa
Jednym z działań Unii Europejskiej na rzecz zrównoważonego rolnictwa jest strategia "Od pola do stołu", zaprezentowana w 2020 roku w ramach Europejskiego Zielonego Ładu [5]. Jej celem jest ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiej jakości żywności. Do głównych założeń strategii należy m.in. zmniejszenie stosowania pestycydów o 50% do 2030 roku, ograniczenie nawozów i środków przeciwdrobnoustrojowych, zwiększenie udziału rolnictwa ekologicznego do 25% wszystkich gruntów rolnych w UE oraz działania na rzecz ochrony bioróżnorodności i dobrostanu zwierząt. Należy zauważyć, że cele są ambitne, a ich realizacja wymaga przyspieszenia tempa – według danych z 2023 roku powierzchnia upraw ekologicznych w UE wynosiła 16,9 miliona hektarów, co stanowiło 10,5% całkowitej powierzchni użytków rolnych [6].
Euroliść to znak, który mówi: "To naprawdę jest eko!"
Certyfikowane produkty ekologiczne oznaczone są logotypem przedstawiającym 12 gwiazdek w kształcie liścia na tle zielonego prostokąta, tzw. Euroliściem. To oficjalny unijny symbol, który gwarantuje, że dany produkt spełnia wszystkie wymogi dotyczące rolnictwa ekologicznego. Obok znaku umieszczonego na opakowaniu powinny znaleźć się: numer jednostki certyfikującej (np. PL-EKO-07) oraz kraj pochodzenia surowców (np. Rolnictwo Polska lub Rolnictwo UE/spoza UE).
Jak rozpoznać produkt ekologiczny?
Najpewniejszym sposobem identyfikacji żywności ekologicznej jest właśnie unijne logo Euroliścia, czyli listek złożony z 12 gwiazdek na jasnozielonym tle. Znak ten może być używany wyłącznie przez producentów posiadających certyfikat rolnictwa ekologicznego. Brak Euroliścia oznacza, że produkt nie spełnia unijnych norm lub nie przeszedł procesu certyfikacji, nawet jeśli opakowanie sugeruje coś innego, na przykład jest zielone i opisane hasłami "bio", "eko", "naturalny".
Gdzie kupować produkty ekologiczne?
Choć wielu konsumentów wciąż uważa żywność bio za trudno dostępną [7], punktów sprzedaży i możliwości zakupu przybywa. Produkty ekologiczne można dziś znaleźć nie tylko w specjalistycznych sklepach, ale także w popularnych supermarketach i dyskontach – często w działach z owocami, warzywami, nabiałem czy suchą żywnością.
Warto też odwiedzać:
- targi żywności i jarmarki ekologiczne,
- sklepy internetowe z dostawą do domu,
- gospodarstwa ekologiczne, które oferują sprzedaż bezpośrednią – często z możliwością zamówień subskrypcyjnych (np. cotygodniowych koszyków warzyw).
Co ważne, produkty ekologiczne sprzedawane luzem na targowiskach mogą nie mieć logo Euroliścia, jeśli sprzedawca to sam producent i posiada certyfikat (który ma obowiązek okazać klientowi na życzenie).
Dlaczego warto jeść produkty eko?
…bo są naturalne i mają wysoką jakość
Symbol Euroliścia na opakowaniu gwarantuje, że produkt spełnia określone w przepisach unijnych kryteria dotyczące uprawy, hodowli i przetwarzania.
Ekologiczne warzywa i owoce dojrzewają naturalnie, bez oprysków i nawożenia syntetycznymi środkami.
Nabiał i mięso z certyfikatem ekologicznym nie zawierają pozostałości antybiotyków,
Żywność ekologiczna powstaje bez sztucznych nawozów, pestycydów, GMO i syntetycznych dodatków. W przetworach zamiast sztucznych konserwantów stosuje się naturalne składniki, takie jak kwasek cytrynowy czy drożdże.
…bo chronią środowisko naturalne
W ekologicznych gospodarstwach produkcja rolna idzie w parze z troską o planetę.
Uprawy ekologiczne chronią glebę przed wyjaławianiem i wspierają naturalne procesy przyrodnicze.
Rolnictwo ekologiczne przyczynia się do ochrony bioróżnorodności i ograniczania emisji gazów cieplarnianych.
…bo powstają z poszanowaniem dobrostanu zwierząt
Ekologiczna hodowla zakłada m.in. lepsze warunki bytowe i minimalne stosowanie antybiotyków (tylko w uzasadnionych przypadkach).
Działania te sprzyjają zdrowiu zwierząt i ograniczają ingerencję chemiczną w łańcuch produkcji żywności.
…bo są bezpieczne najmłodszych
Produkty ekologiczne cieszą się dużą popularnością wśród rodziców, zwłaszcza przy wyborze żywności dla niemowląt.
Ekologiczne słoiczki dla dzieci to jedne z najchętniej kupowanych produktów bio w Polsce [8]!
Przypisy:
[1] 78,4 proc. respondentów zadeklarowało, że kupuje żywność ekologiczną wg badania przeprowadzonego na zlecenie Polskiej Izby Żywności Ekologicznej przez Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner w lutym 2024 roku techniką CAWI na reprezentatywnej próbie Polaków (1 123 osób) między 18. a 44. rokiem życia.
[2] SW Research na zlecenie Polskiej Izby Żywności Ekologicznej, CAWI, grudzień 2023 r.
[3] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r.
[4] Ustawa z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej (Dz.U. z 2022 r. poz. 1370)
[5] https://food.ec.europa.eu/system/files/2020-05/f2f_action-plan_2020_strategy-info_en.pdf
[6] https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/w/ddn-20240619-3
[7] Badanie zrealizowane przez Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner w marcu 2023 roku techniką CAWI na reprezentatywnej próbie Polaków (1 085 osób) między 18. a 44. rokiem życia na zlecenie PIŻE.
[8] Panel Handlu Detalicznego NielsenIQ, rynek: Cała Polska (Food), 2024.
